وبلاگ

در مقاله های قبل به این نکته که شهرهای مختلف ایران دارای جاذبه های مختلفی می باشند صحبت کردیم. در مورد شهر تاریخی اصفهان نیز به پل های این شهر و فضا های سبز در کنار کاخ های آن اشاره کردیم. در ادامه اما به بررسی مراکز سیاسی این شهر می پردازیم.

میدان نقش جهان

یکی از نمونه های قرار گیری مراکز سیاسی و مذهبی در کنار مراکز آموزشی و اقتصادی که چهار رکن اصلی یک حکومت محسوب می شود میدان نقش جهان است. در این میدان مسجد امام قرار گرفته که رکن مذهبی این میدان است. در ضلع دیگر اما عمارت عالی قاپو واقع شده که کارشناسان آن را نمادی از مرکز سیاسی در نظر می گیرند. اما در سوی دیگر میدان مسجد شیخ لطف الله قرار دارد. این مسجد اما بر خلاف نام آن به عنوان مرکز آموزشی مورد استفاده قرار می گرفته است. همچنین غرفه ها در اطراف میدان به عنوان مهمترین مرکز اقتصادی به شکلی چشم نواز در اطراف میدان قرار گرفته اند. در ادامه این مقاله اما به بررسی تک تک اجزا می پردازیم.

مسجد امام

این مسجد در سال 1020 به فرمان شاه عباس در ضلع جنوبی میدان نقش جهان احداث گردیده است. از طرفی به این علت که این میدان در راستای چهار جهت اصلی واقع شده است برای قرار گیری مسجد در جهت قبله  که در کشور ما در جهت جنوب غربی است لازم است تمهیدی اندیشیده شود. اما معماران ایرانی این مشکل را با زیرکی تمام با لحاظ کردن یک ورودی زاویه دار جبران نموده اند. این ورودی را اگر از قبل راجع به آن ندانید محال است متوجه شوید که دارید کمی میچرخید. اما با همین هوشمندی این اصلاح جهت، محقق گشت.

در داخل مسجد امام کاشی کاری های زیبایی مربوط به هنرمندان دوره صفوی را میتوانید از نزدیک ببنید. این مسجد از نوع مساجد چهار ایوانی است. که بلندترین گنبد آن در حدود بیست و هفت متر ارتفاع دارد و بلندی گلدسته های آن به چهل و دو متر می رسد. درست زیر همین گنبد اذان گفته می شود تا طنین آن در کل میدان زمان نماز را به اطلاع همه برساند.

از جمله مواردی که این مسجد را بسیار متمایز ساخته است تزیینات و کاشی کاری های ماهرانه آن است که بیشتر آنها در زمان شاه عباس انجام شده است. رنگ های به کار رفته در کاشیکاری های مرتفع ترین گنبد آن آبی و زرد می باشد. نمای حیاط به دالان‌ها، طاقچه‌ها، توده‌های مقرنسهای روشن و نوارهای درازی با کتیبه‌های سفید درخشان مزین شده اند و سراسر آن از کاشی‌های هفت رنگ الوان پوشیده شده که رنگ های آبی و طلایی در آن به کار رفته است.

عمارت عالی قاپو

این عمارت بر اساس نظر بسیاری دروازه ورود دولت صفوی می باشد که در ضلع غربی میدان نقش جهان واقع شده است. این عمارت در حال حاظر ارتفاع چهل و هشت متر و مشتمل بر شش طبقه است. شروع ساخت این بنا در زمان شاه عباس اول آغاز شده و در زمان شاه عباس دوم و شاه سلیمان ادامه یافته است. در واقع زمان تقریبی ساخت بنا حدود هفتاد تا صد سال در نظر گرفته شده است. در مرحله اول این  بنا به منظور ورودی کاخ های با شکوه بنا شده بود که مشتمل بر دو طبقه بوده است اما بعد از مدتی به دلیل افزایش جمعیت و لزوم گسترش بناهای سلطنتی طبقه سه و چهار و نیم طبقه پنجم به بنا اضافه شد. در مرحله بعدی اما ساختمان برجی شکل کاخ که شامل اتاق موسیقی نیز می باشد به این بنا ملحق شد. در مرحله چهارم ایوان بزرگی که مشرف به میدان است احداث شد و در مرحله آخر ستون های ایوان و سیستم آب رسانی به حوض مسی و زیبای میدان تکمیل گردیدد.

آنچه باعث شده این اثر در زمره آثار با شکوه ایران قرار بگیرد مینیاتورهای بی نظیر تالار موسیقی آن است که با هنر ظریف هنرمندان و معماران ایرانی بنا شده است. گچ بری های این تالار بسیار خیره کننده است به نحوی که مانند آن در کمتر  بنایی مشاهده می شود.

از سویی دیگر پله های مدور و پاگردهای مزین به کاشی های هفت رنگ بر شکوه و جلال این کاخ افزوده است. در واقع یکی از کاربردهای آنها مکانی برای انتظار  برای شاهزادگان و افراد صاحب منصب برای ملاقات با پادشاهان آن دوره بوده است.

مسجد شیخ لطف الله

اما در ضلع دیگر این میدان مسجدی دیگر قرار دارد که در نگاه اول مکانی برای عبادت به نظر می رسد اما در واقع این میدان مکانی برای تحصیل علوم دینی است. این مسجد بسیار زیبا در ضلع شرقی میدان نقش جهان قرار دارد که در زمان شاه عباس اول و در طوی هجده سال بنا شده است. در این مکان شیخ لطف الله (پدر زن شاه عباس اول) به تعلیم علوم مختلف و برگزاری نماز جمعه می پرداخته است.

کاشی کاری های این بنا از نوع معرق است که زیبایی این بنا را دو چندان کرده است. به منظور ایجاد تقارن با بنای عالی قاپو که درست در مقابل این بنا احداث شده است امکان اضافه نمودن حیاط و شبستان برای این مسجد میسر نبوده به همین دلیل این مسجد بنای متفاوتی با سایر مساجد دارد.

این مسجد نیز مانند مسجد امام مشکل جهت گیری دارد که با در نظر گرفتن پیچشی در مدخل ورودی این مشکل توسط مهندسان و معماران ایرانی مرتفع شده است. در واقع مانند مسجد امام در نمای بیرونی اثری از چرخش مشاهده نمی شود اما در مدخل داخلی بعد از ورود با چرخش به سمت چپ و راست این مشکل برطرف شده است و مسجد در زاویه درست (قبله) بنا شده است.

شاهکارهای معماری زیادی در این بنا به چشم می خورد که از آن جمله محراب آن با مقرنس ها و کاشیهای معرق است که بسیار گیرا است و نظر بازدید کنندگان بسیاری را به خود جلب می کند. در طبقه پایین نیز مکانی برای مراسم یاد شده در فصول سرد در نظر گرفته شده است.

بازار میدان نقش جهان

در دور تا دور این میدان حجره های زیادی قرار دارد که محل فروش صنایع دستی و خوراکی های مخصوص این شهر است. در واقع یکی از ارکان حکومت ها بخشهای اقتصادی آنها هستند که در میدان نقش جهان با  ظرافتی هر چه تمام در دورتا دور میدان به این مهم توجه شده است. صنایع دستی اصفهان مانند پارچه های قلم کار، سینی های مسی، قاب های خاتم کاری، ترمه های الوان و خوراکی های بسیاری مانند کز و سوهان در دور تا دور میدان نقش جهان به چشم می خورد.